ปริศนาธรรมล้ำลึกแห่งพุทธองค์

กล่าวโดยย่อ สำหรับคำสอนของพระพุทธเจ้านั้น ถือได้ว่าเป็นธรรมคำสอนอันล้ำลึกที่สำแดงให้เห็นว่าเป็นเอกแห่งปัญญาทั้งปวงซึ่งไม่มีศาสดาอื่นใดในศาสนาอื่นมาเปรียบปานได้ ธรรมคำสอนของสมเด็จพระศาสดานั้น เป็นธรรมที่พาให้ผู้รู้ตามพระองค์ ปฏิบัติตามพระองค์ได้หลุดพ้นจากโลกแห่งกองทุกข์ ได้ถึงซึ่งความสิ้นภพสิ้นชาติ ดับการเวียนว่ายตายเกิดได้ ในขณะที่ศาสดาในศาสนาอื่นนั้นไม่สามารถที่จะสอนศาสนิกชนของตนเอง ให้ยุติการท่องเที่ยวเวียนว่ายตายเกิดในภพชาติน้อยใหญ่ต่างๆ ได้
นอกจากคำสอนระดับพื้นฐานของพระพุทธเจ้า คือ การสอนหลักศีลธรรมสำหรับบุคคลทั่วไป เช่น สอนให้ละเว้นการทำความชั่วและให้ทำแต่ความดี สอนให้ละเว้นการเบียดเบียนชีวิตและทรัพย์สินของผู้อื่น สอนให้ละเว้นอบายมุขและสิ่งเสพติด สอนให้ขยันอดทน สอนให้มีความซื่อสัตย์ การให้อภัย การช่วยเหลือผู้อื่น สอนให้รู้จักและทดแทนคุณของผู้มีคุณ สอนให้ใช้ชีวิตที่เรียบง่าย ประหยัด ไม่กินหรือใช้เกินความจำเป็น แล้ว
ยังมีคำสอนหรือหลักธรรมที่ล้ำลึกซึ่งถือเป็นคำสอนระดับสูง คือ การทำจิตให้บริสุทธิ์ โดยมีผลเป็น ความรู้แจ้งเห็นจริงในชีวิต และความไม่มีความทุกข์ของจิตใจในปัจจุบัน ซึ่งคำสอนระดับสูงนี้จะต้องใช้การคิดพิจาณาไตร่ตรองอย่างมากในการศึกษา
ดังนั้นคำสอนระดับสูงนี้จึงเอาไว้สอนเฉพาะผู้ที่เฉลียวฉลาดหรือมีความรู้ทางโลกมากๆเช่น นักวิทยาศาสตร์ นักคิด นักเขียน นิสิตนักศึกษาหรือปัญญาชน เป็นต้น โดยหลักสำคัญในคำสอนระดับสูงนี้พระพุทธเจ้าจะไม่สอนให้เชื่อก่อน แต่จะสอนให้รู้จักคิดพิจารณาด้วยเหตุด้วยผล จนเกิดปัญญาและเมื่อเกิดปัญญาแล้วความเชื่อก็จะตามมาได้เองในภายหลัง โดยผู้ที่มีปัญญาแล้วก็จะเป็นคนดีมีศีลธรรมอย่างมั่นคงได้เองในภายหลัง พระองค์ท่านจะสอนเฉพาะเรื่องการปฏิบัติเพื่อความไม่มีทุกข์ของจิตใจ เพราะเรื่องความทุกข์นี้เป็นปัญหาสำคัญที่สุดสำหรับมนุษย์ทุกคน ถ้ามีชีวิตอยู่โดยไม่มีความทุกข์เลยหรือมีน้อยที่สุดก็นับว่าชีวิตได้รับสิ่งที่มีคุณค่าที่สุดแล้ว